Początki
W końcu lat 70. w strukturach niektórych oddziałów ZOMO (Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej) utworzono plutony specjalne. W Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej istniał Wydział Zabezpieczenia. To pierwsze polskie jednostki, zdolne do odbijania zakładników, czy też aresztowań wysokiego ryzyka. Plutony Specjalne i Wydział Zabezpieczenia były początkowo szkolone na wzór jednostek specjalnych Ludowego Wojska Polskiego, takich jak:
Formoza (grupa specjalna MW) i 1. Batalion Szturmowy z Dziwnowa (późniejszy Pułk Specjalny Komandosów z Lublińca). Na początku lat 80. powołano Pluton Specjalny na lotnisku Okęcie. Pierwszym dowódcą antyterrorystów KG MO był legendarny Edward Misztal. To m.in. dzięki niemu mamy dzisiaj doświadczone jednostki AT. Ich sprzęt i uzbrojenie nie były wtedy nowoczesne.
Najczęściej używaną bronią były pistolety maszynowe PM-63 "RAK", kbk AKMS, ukm PK, karabiny snajperskie SWD, granatniki przeciwpancerne RPG-7 i SPG-9. Używano także broni specjalnej, czyli strzelb MPG i rewolwerów Astra i Smith&Wesson. W użyciu były mundury UeS (ubiór specjalny) typu moro, chwalone przez użytkowników, oraz kamizelki kuloodporne i hełmy. Swego czasu PS ZOMO używały pistoletów P-64 i (później) P-83. Używano samochodów osobowo-terenowych UAZ, transporterów opancerzonych BTR-60PB i śmigłowców Mi-2 i Mi-8. Z najsłynniejszych akcji należy wymienić: krwawo stłumione strajki w kopalni Wujek, typowy przykład bezprawnego użycia jednostki specjalnej przeciwko bezbronnym górnikom, walczącym o wolność i godziwe warunki życia dla swoich rodzin. Kolejna misją był szturm na szkołę pożarniczą w celu opanowania protestów. Jednostka AT z Okęcia zasłynęła wieloma udanymi operacjami odbicia samolotów, mimo, że był to tylko pluton. Dowodzona była przez Jerzego Dziewulskiego, znanego potem jako polityk SLD. Na przełomie lat 80/90 Plutony Specjalne i Wydział Zabezpieczenia tłumiły bunty w Więzieniach.
KAT
Gdy Milicję Obywatelską przekształcono w Policję, Plutony Specjalne przekształcono w Kompanie Antyterrorystyczne (KAT), znajdujące się teraz w strukturach niektórych Komend Wojewódzkich Policji oraz Wydział AT Komendy Stołecznej Policji.. Zwiększono ich liczebność i znacznie zmodernizowano sprzęt. Na początku lat 90. zakupiono:
pistolety CZ-85, samochody terenowe Land-Rover i Vany Volkswagena, kombinezony AT, Plamiaki, nowe oporządzenie. Później dołączyły do nich karabiny wyborowe Sako TRG-21, pistolety maszynowe PM-84P Glauberyt na amunicję 9x19 mm Parrabellum, strzelby Mossberg i Imperator, PM UZI i MP-5, śmigłowce Kania. W latach 90-tych mieliśmy do czynienia z lawinowym wzrostem przestępczości, więc KAT miały pełne ręce roboty, głównie aresztując niebezpiecznych i uzbrojonych przestępców oraz odbijając zakładników z rąk porywaczy (porywani byli oni dla okupu.). Potem doszło do zadań AT konwojowanie niebezpiecznych przestępców, z pamiętną akcją w Zielonej Górze, podczas której zastrzelono bandytów, którzy wnieśli na salę rozpraw granaty i pistolet. Żadnemu z zakładników nic się nie stało, kilku komandosów zostało rannych.
Na początku lat 90 - tych powstały również Plutony Specjalne Straży Granicznej oraz jednostka AT kontrwywiadu: "piątka" - V Wydział Urzędu Ochrony Państwa (później Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego).
O nich dalej. W roku 2000 KAT przekształcono w Samodzielne Podpodziały Antyterrorystyczne Policji SPAP. W tym momencie nie można nie wspomnieć o jednostkach nie- etatowych (Sekcji Specjalnej KWP z Lublina i Mokotowskiej Grupie AT KRP Warszawa-Mokotów MoGAT). Obydwie były bardzo skuteczne, Mogat zlikwidowano, ale Sekcja KWP Lublin ma obecnie status SPAP.
W roku 2002 utworzono Biuro Operacji Antyterrorystycznych KGP
W nowotworzonym Centralnym Biurze Śledczym wprowadzono grupy realizacyjne de facto są to jednostki AT. Tymczasem w roku 2003 zlikwidowano Samodzielny Pluton Antyterrorystyczny Policji na lotnisku Okęcie.
Dziś.
W kwietniu 2003 r. Miała miejsce tragiczna w skutkach akcja BOA w podwarszawskiej Magdalence. Podczas próby zatrzymania dwóch przestępców, którzy wcześniej zastrzelili policjanta w Parolach pod Warszawą, 2 operatorów zginęło, a 15 zostało rannych.
Przestępcom na szczęście nie udało się uciec zostali zabici. "Komandos" podaje, że Tangos udusili się.
Mieli oni na stanie kbk AK, pistolety maszynowe oraz strzelby.
Dodatkowo posesja została zaminowana. Wtedy wyszły na jaw braki w wyposażeniu jednostek AT. Teraz do łask wróciły kbk AKMS, ponadto zakupiono nowe, odporniejsze hełmy i kamizelki kulooporne oraz kombinezony z nomexu, ponadto kupiono pm MP-5A5, MP5SD6 i kbk G36. Nowy sprzęt dostało zwłaszcza BOA. Szerzej zainteresowanych tym tematem odsyłam do artykułu o sprzęcie i uzbrojeniu polskich AT.
W 2004 Biuro Operacji Antyterrorystycznych zostało przekształcone w Zarząd Operacji Antyterrorystycznych ZOA.
Oto krótki zarys istniejących dzisiaj jednostek AT:
a) GROM - elitarna jednostka wojskowych sił operacji specjalnych, najlepiej wyszkolona i wyposażona w najlepszą broń na świecie. Oddział ten porównywalny jest z zagranicznymi jednostkami AT: Delta Force, DevGru, SAS, SBS, KSK, GSG9. podejmowane są próby zapewnienia prawnej możliwości do operowaniu GROM na terenie Polski. Może wykonywać najtrudniejsze operacje ratowania zakładników.
b) ZOA - duża i bardzo dobrze wyposażona jednostka, będąca w stanie stawić czoło prawie każdemu zagrożeniu terrorystycznemu. Jej elementy mogą być przerzucane śmigłowcami do dowolnej części kraju, dzięki czemu kilkudziesięciu z jej funkcjonariuszy może działać w każdym zakątku Polski, szybko reagując na zagrożenie.
c) KSP Wydział Realizacyjny - Etatowa jednostka taktyczna KSP. Jest to jedyna w kraju grupa realizacyjna, która jest pełnoetatowa i poświęca 100 % czasu na statutowe zadania a jej członkowie pracują właśnie w Wydziale a nie w innych pionach (jak to ma miejsce w grupach nieetatowych). Jest w pełni wyposażona w sprzęt AT, posiada m.in. MP-5. Jest szkolona tak jak pododdziały AT Policji. Niedawno przeprowadziła udaną akcje odbijania porwanego dla okupu. Jakiś czas temu pojawiały się głosy, że ma ona braki w zakresie szkolenia.
d) SPAP - są to kilkudziesięcioosobowe jednostki antyterrorystyczne w strukturach większości Komend Wojewódzkich Policji, przeznaczone do odbijania zakładników i innych zadań na terytorium swojego województwa. Mogą wykonywać małe i średnie operacje, mają jednak pewne, znaczne braki w wyposażeniu. W szczególnych wypadkach mogą wspierać inne Pododziały Antyterrorystyczne. Posiadają snajperów i zespoły minersko- pirotechniczne. Jednostki ze Szczecina i Gdańska ćwiczą również operacje wodne.
e) Sekcje AT KWP - są to jednostki AT tych Komend Wojewódzkich, które nie posiadają SPAP. Są one zwykle mniejsze i mają gorszy, starszy sprzęt od etatowych Pododdziałów. Teraz jednak kupowany jest dla nich specjalistyczny sprzęt AT.
f) CBŚ - w jego strukturach istnieją grupy realizacyjne, przeznaczone do zatrzymań najniebezpieczniejszych przestępców, często ramię w ramię ze SPAP. Ich funkcjonariusze posiadają specjalistyczny sprzęt (np. HK UMP, G-36C) oraz szkolenia w zakresie taktyki AT. Na co dzień ich funkcjonariusze pracują w innych pionach. CBŚ posiada również centralną, pełnoetatową grupę realizacyjną, uzbrojoną w HK UMP i G-36C.
g) Grupy Realizacyjne, Reagowania KMP i KPP - to de facto nie są jednostki antyterrorystyczne. Wykonują głównie zadania zatrzymań niebezpiecznych przestępców, konwojowania ich oraz patrole. Większość z nich ma częściowe przeszkolenie w zakresie działań AT. Używają standardowego uzbrojenia policyjnego i pojazdów, ich wyposażenie wzbogacone jest o oporządzenie (gogle, kombinezony, latarki). Poziom wyszkolenia NGR jest dość zróżnicowany. Czasem na co dzień ich f-sze pracują w innych pionach, czasem są wydzielonym pionem z zadaniami patrolowymi. Stanowią bardzo wartościowe wsparcie dla pionów Policji, gdyż wykonują zadania o podwyższonym stopniu zagrożenia, nie wymagające jednak interwencji SPAP. Niekiedy odbijają zakładników wtedy, gdy na interwencje innych jednostek nie ma czasu.
h) V ABW - Jest to mała jednostka antyterrorystyczna funkcjonująca w strukturach Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Jest jednak doskonale wyszkolona i bardzo skuteczna. Wiadomo o niej bardzo mało. Posiadają karabinki G-36 jako drudzy po ZOA.
i) Plutony Specjalne Straży Granicznej - są to małe jednostki wyszkolone w działaniach AT, zawierające się w strukturach poszczególnych Oddziałów Straży Granicznej. Podobnie jak Sekcje AT mają braki w wyposażeniu. Biorą jednak udział w bardzo wielu akcjach na granicy i są doświadczone. Pluton Specjalny Morskiego Oddziału Straży Granicznej to jednostka przeznaczona do działań wodnych.
j) Oddziały Specjalne Żandarmerii Wojskowej, wyposażone są w karabinki Beryl i AKMS, pistolety maszynowe MP-5 i MP-9, karabiny SAKO z przystawkami noktowizyjnymi. Poruszają się pojazdami Land Rover i Dzik. Uczestniczyli w misji stabilizacyjnej w Kongu. Jako jedna z dwóch jednostek specjalnych w Polsce, komandosi OSZW Warszawa stosują system bojowy "Corner Shot".
Istnieje również, znacznie lepiej wyposażona od Plutonów, centralna jednostka AT SG - Wydział Zabezpieczenia KG Straży Granicznej. Posiadają oni MP5, lecz są niezbyt liczni. Występują jako Jednostka Feniks. WZ KG SG Feniks posiada MP-5 wyposażone w optykę Aimpoint i Eotech.
Przyszłość.
Trudno przewidzieć, co się będzie działo z jednostkami AT. Nie ulega wątpliwości, że są one potrzebne i powinny być rozbudowywane.
Na razie rozbudowuje się Sekcje AT, tak, aby każde województwo miało swój silny Pododdział AT. Tworzy się także coraz więcej grup szybkiego reagowania. Pożyjemy, zobaczymy...
